Κλίμα
Το κλίμα στις Αρχάνες είναι τυπικά μεσογειακό , με ήπιους χειμώνες και ξηρά δροσερά καλοκαίρια. Κατά τις νυκτερινές ώρες της καλοκαιρινής περιόδου όμως, υπάρχει αυξημένη υγρασία. Οι βροχοπτώσεις είναι μέτριες (600-800 χιλιοστά ανά έτος), εκτός εξαιρέσεων και χρονικά εντοπισμένες μεταξύ Νοεμβρίου και Μαρτίου. Οι χιονοπτώσεις είναι σχετικά περιορισμένες ακόμα και στο βουνό.
Βλάστηση
Η βλάστηση της περιοχής ανήκει στη μεσογειακή ζώνη βλάστησης της ελιάς και της χαρουπιάς. Το βουνό είναι γυμνό από δένδρα και καλύπτεται από φρύγανα και πόες. Είναι ένας βοτανικός παράδεισος 400 περίπου φυτικών ειδών, μέσα στην εξαιρετικά πλούσια χλωρίδα της Κρήτης. Υπάρχουν 21 είδη ενδημικών φυτών της Κρήτης και 17 είδη ενδημικών στο νότιο Αιγαίο. Στις ρωγμές των βράχων συναντά κανείς μια ποικιλία χασμόφυτων. Ξεχωρίζουν επίσης το άγριο γαρίφαλο και το Hypericum jovis που φυτρώνουν μόνο στον Γιούχτα και στην περιοχή Πρινιά. Πολλά φυτά του βουνού είναι φαγώσιμα. Τέτοια φυτά είναι το πετρομάρουλο, τα αλεβυζάκια, η βυζορρόδικα, οι πυκρόβρουβες, ο ασκόλυμπρος, η μαρουλίδα κ.α. Πολλά από τα φυτά του Γιούχτα έχουν σπουδαίες φαρμακευτικές ιδιότητες, όπως : η δίκταμος ρίγανη, το υπέρικο του Δία, η ρίροβη φασκομηλιά, το θυμάρι κ.ά. Στην ευρύτερη περιοχή του Γιούχτα το περιβάλλον είναι κυρίως αγροτικό με βασικές καλλιέργειες της ελιάς και τα αμπέλια.
Γεωγραφία
Το όρος Γιούχτα βρίσκεται σε απόσταση 3 χλμ. δυτικά των Αρχανών και 18 χλμ νότια από την πόλη του Ηρακλείου. Έχει συνολική έκταση 4000 στρέμματα και το σχήμα του επίμηκες με κατεύθυνση από βορά προς νότο. Η υψηλότερη κορυφή του είναι 811 μ. Οι δυτικές πλαγιές είναι απόκρημνες με κλίση μέχρι και 100%, ενώ οι ανατολικές είναι ομαλότερες. Το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης ή Κνωσιανό φαράγγι, αποτελεί φυσική συνέχεια του όρους Γιούχτα, με συνολικό μήκος διαδρομής 5,7 χλμ. Αρχίζει νότια των Αρχανών από την θέση Αγίου Μάμα , διατρέχει τον οικισμό στην Θέση Κάτω Μύλος , την περιοχή Μυριστή , την υδατογέφυρα της Αγίας Ειρήνης (Σπήλια) και συνεχίζει βόρεια περνώντας από την Κνωσό. Ο Γιούχτας είναι ένα εξ ολοκλήρου ασβεστολιθικό βουνό. Τα πετρώματα του είναι παλαιότερης ηλικίας από αυτά της ευρύτερης περιοχής. Δημιουργήθηκε κατά την Κρητιδική περίοδο (145 – 68 εκατομμύρια χρόνια πριν).
Η μορφολογία της δυτικής πλευράς του βουνού από μακριά θυμίζει ένα τεράστιο ξαπλωμένο κεφάλι που ενισχύει τη μυθική φαντασία ότι εκεί βρίσκεται ο τάφος του Ολύμπιου θεού Δία.